Οι πολεμικές τέχνες κουβαλούν ιστορία αιώνων, κουλτούρα και παράδοση. Σε όλες υπάρχει ο όρος του δασκάλου, ο οποίος στις περισσότερες περιπτώσεις αναφέρεται με τον όρο Sensei.
Ωστόσο συχνά σε τέχνες ακόμα και της ίδιας χώρας, χρησιμοποιούνται μια σειρά διαφορετικοί όροι που μπορεί να αναφέρονται σε επίπεδα διδασκαλίας, ή παλαιότητας ή να αναφέρονται σε κάποια διαφορετική ιστορική συγκυρία της κάθε τέχνης.
Αυτός είναι ένας οδηγός που θα σας βοηθήσει να ξεχωρίσετε τις διαφορές μεταξύ σε Senshei, Sihan, Hanshi και τις άλλες λέξεις που χρησιμοποιούν οι Ιάπωνες όταν αναφέρονται στον δάσκαλο.
Στις ιαπωνικές τέχνες υπάρχει μια αρκετά εκτεταμένη σειρά από τίτλους και επίπεδα:
Sensei
Ο πιο κοινός όρος που συναντάμε είναι το “sensei”. Σε απόλυτη μετάφραση σημαίνει «αυτός που γεννήθηκε πριν από κάποιον άλλον» ή «αυτός που ήρθε πριν», αντανακλώντας με αυτόν τον τρόπο την Ιαπωνική λογική της αρχαιότητας σχετικά με τη μάθηση.
Πλέον η παλαιά αυτή έννοια έχει μετατραπεί πλήρως και στα νέα Ιαπωνικά σε αυτό που και οι Ευρωπαίοι αναφέρουν ως δάσκαλο, ασχέτως του επιπέδου του ή του μεγέθους της σχολής του. Ένας sensei, μπορεί να έχει οποιοδήποτε επίπεδο στις περισσότερες τέχνες, όμως να ηγείται μιας σχολής.
Το σύστημα Shogo
Shōgō σημαίνει «τίτλος» ή «επίπεδο» και είναι σύστημα ιεράρχησης των δασκάλων στις πολεμικές τέχνες. Προτάθηκε αρχικά από το Dai Nippon Butoku Kai και υιοθετήθηκε από πολλές πολεμικές τέχνες όπως το kendo αλλά και διεθνείς οργανισμούς.
Το σύστημα Shogo έχει 4 βαθμίδες:
- Renshi: σημαίνει έμπειρος εκπαιδευτής και απονέμεται μετά το 4ο dan και ηλικία πάνω από 40.
- Kyōshi: ανώτερος εκπαιδευτής. Ο τίτλος μπορεί να δοθεί αποκλειστικά σε κάποιον που κατέχει το 6 ο dan ή παραπάνω για τουλάχιστον 2 έτη και ηλικία πάνω από 50.
- Hanshi: Ο «δάσκαλος των δασκάλων» ουσιαστικά, τίτλος που στις περισσότερες τέχνες απονέμεται στους λίγους κορυφαίους τις κάθε τέχνης, που κατέχουν πάνω από 8ο dan για τουλάχιστον 2 έτη και ηλικία πάνω από 60. Αποτελείται από 2 ιδεογράμματα, το «Han» που σημαίνει παράδειγμα ή τρόπος και το «shi» που εδώ μεταφράζεται ως «κύριος» ή «πολεμιστής».
- Meijin: Η υψηλότατη βαθμίδα, ένας ουσιαστικά τίτλος τιμής, και ξεκίνησε ως κληρονομικός τίτλος πριν από 300 χρόνια.
Shihan
Ο όρος shihan αναφέρεται σε έναν υψηλότερου επιπέδου εκπαιδευτή. Σε τέχνες όπως το Aikido, ένας Shihan είναι συνήθως πάνω από 6 dan και θεωρείται ότι έχει μεγάλη εκπαιδευτική εμπειρία και τεχνική ικανότητα, όμως γενικότερα δεν συνδέεται με το επίπεδο όπως στο σύστημα Shogo. Σε πολλά συστήματα όπως το καράτε ένας δάσκαλος μεγαλύτερης ηλικίας μπορεί να αναφέρεται ως shihan ακόμα και χωρίς υψηλή βαθμίδα dan.
Τα 2 ιδεογράμματα που το αποτελούν είναι αντεστραμμένα τα ίδια με τον όρο Hanshi,όμως μπορούν να μεταφραστούν ως εξής «shi» δάσκαλος και «han» παράδειγμα, ή τρόπος με το συνδυασμό τους να αποφέρει την έννοια, «δάσκαλος του τρόπου» ή «αυτός που δείχνει τον τρόπο»
Shuseki Shihan
Ο σύνθετος όρος Shuseki Shihan από την άλλη είναι σπάνιος και συναντάται μόνο σε μεγάλους και συνήθως διεθνείς οργανισμούς.
Σημαίνει «κορυφαίος εκπαιδευτής» και αναφέρεται στον αναγνωρισμένο καλύτερο εκπαιδευτή του οργανισμού.
Shidoin
Shidoin σημαίνει αυτός που δείχνει ή αυτός που οδηγεί, και αναφέρεται ή και σε μερικές τέχνες ή ομοσπονδίες, απονέμεται σε μέσου επιπέδου εκπαιδευτές. Αρκετές ομοσπονδίες, έχουν συνδέσει τον όρο με την άδεια που έχει κάποιος να διδάσκει. Συχνά συναντάται και ο «βοηθός εκπαιδευτής», fuku shidoin.
Oyakata
Ο όρος συναντάται στην ιδιαίτερη τέχνη του sumo και σημαίνει master ή άρχοντας της φατρίας, με την λέξη να χρησιμοποιείται από τα χρόνια των Shogun, εννοώντας την κορυφή σε μία εσώτερη και σφικτή ιεραρχία.
Τον τίτλο μπορούν να φέρουν μόνο όσοι έχουν άδεια διδασκαλίας της τέχνης, οι οποίοι είναι ιστορικά μέχρι και σήμερα περιορισμένοι σε 105!
Soke
«Η κεφαλή της οικογένειας», εννοεί τον άνθρωπο που ηγείται της πολεμικής τέχνης, και συνήθως ανήκει στο γενεαλογικό δέντρο του ιδρυτή της. Είναι η ανώτατη αρχή της τέχνης και έχουν τον τελικό λόγο σε κάθε προαγωγή, απονομή και φυσικά στην εκπροσώπηση της τέχνης. Η λειτουργία του soke έχει ρίζες στην μεσαιωνική λογική της πολεμικής φατρίας. Σε πολλές τέχνες σήμερα όμως ο soke μπορεί να μην ασχολείται ενεργά με την τέχνη και απλά να έχει τα κληρονομικά δικαιώματα πάνω σε αυτήν, συνήθως ορίζοντας κάποιον ανώτατο εκπαιδευτή ως Soke-dai δηλαδή κάποιον που διδάσκει αντ’ αυτού.
Υπάρχουν και αρκετοί ακόμα όροι, ανάλογα την περιοχή της Ιαπωνίας και την τέχνη που εξασκεί κανείς, καθώς επίσης και μια τάση για παγκοσμιοποίηση με χρήση όρων όπως “master” “grand master” κλπ, όμως κατά βάση οι ιαπωνικές πολεμικές τέχνες διατηρούν την παράδοσή τους και ακόμα αντιστέκονται σε τέτοιες λογικές.
